دکتر سحر صحافی
داروساز- پژوهشگر پاسارفارما
انواع ویروس های جهش یافته کرونا
دلتا
نوع دلتا که اولین بار در هند شناسایی شد همچنان نگران کننده است. در بسیاری از کشورها جمعیت واکسینه نشده قابل توجه است و ثابت شده است که گونه دلتا می‌تواند نسبت بالاتری از افراد واکسینه شده را نسبت به نسل قبلی خود آلوده کند. سازمان جهانی بهداشت یا WHO دلتا را به عنوان یک نوع نگرانی طبقه بندی می‌کند، بدین معنا که ثابت شده است قابلیت انتقال را افزایش داده، باعث بیماری‌های شدیدتر می‌شود یا از مزایای واکسن‌ها و درمان‌ها می‌کاهد. به گفته شین کروتی، ویروس شناس در موسسه ایمونولوژی لا ژولا در سن دیگو ، ابرقدرت دلتا قابل انتقال است. محققان چینی دریافتند افراد آلوده به دلتا ۱۲۶۰ برابر ویروس بیشتری در بینی خود در مقایسه با نسخه اصلی ویروس کرونا دارند. برخی از تحقیقات ایالات متحده نشان می‌دهد که بار ویروسی در افراد واکسینه شده مبتلا به دلتا با افرادی که واکسینه نشده‌اند برابر است، اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
در حالی که در ویروس کرونا اولیه هفت روز تا ایجاد علائم طول می‌کشد، دلتا می‌تواند علائم را دو تا سه روز سریع‌تر ایجاد کند و به سیستم ایمنی زمان کمتری برای پاسخگویی و دفاع می‌دهد. این سویه همچنین به نظر می‌رسد جهش بیشتری دارد، با گزارش‌هایی از یک نوع دلتا پلاس، زیرخطی که حامل جهش اضافی است و نشان می‌دهد از ایمنی فرار می‌کند.
لامبدا
سویه لامبدا با نام علمی «سی.۳۷»، نخستین‌بار در پرو شناسایی شد و نمونه‌هایی از آن نیز در تاریخ دسامبر ۲۰۲۰ میلادی پیدا شده است. از آن زمان این سویه به گونه چیره در این کشور آمریکای جنوبی تبدیل شده است و عامل ابتلای بیش از ۸۰ درصد از مبتلایان جدید است. به گفته کارشناسان، یکی از دلایل اصلی تعداد زیاد موارد ابتلا به کرونا در پرو به دلیل ظهور نوع لامبدا است که در حال حاضر ۹۷ درصد موارد ابتلا به بیماری را در این کشور تشکیل می‌دهد. نوع لامبدا به عنوان یک تهدید جدید بالقوه توجهات را به خود جلب کرده است. اما چندین کارشناس بیماری‌های عفونی به رویترز گفتند این نسخه از ویروس کرونا ممکن است در حال عقب نشینی باشد.
اریک توپول، محقق و پزشک در کالیفرنیا می‌گوید: درصد موارد جدید لامبدا گزارش شده به GISAID، پایگاه داده‌ای که انواع SARS-CoV-2 را بررسی می‌کند، در حال کاهش است، علامتی که نشان می‌دهد نوع آن رو به زوال است؛ ویلیام شافنر، متخصص بیماری‌های عفونی در مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت نیز می‌گوید: در تماس اخیر باCDC، کارشناسان گفته‌اند به نظر نمی رسد که لامبدا باعث افزایش قابلیت انتقال شود گرچه هنوز نیاز به بررسی دارد.
مو
این سویه برای نخستین بار در ژانویه ۲۰۲۱ یعنی حدود ۹ ماه پیش در کشور کلمبیا در آمریکای جنوبی مشاهده شده و خاستگاه اولیه آن کلمبیاست و تاکنون به حدود ۴۰ کشور دنیا نفوذ کرده است؛ کشورهایی در آمریکای جنوبی و اروپا و آمریکای شمالی و برخی کشورهای آسیایی نظیر هنگ‌کنگ. این سویه تاکنون تنها یک دهم درصد از جمعیت مبتلایان به کرونا در جهان را آلوده کرده است. مو در ۹ ماه گذشته کاملا زیر سایه غلبه سویه دلتا بوده و نتوانسته به عنوان سویه غالب خود را نشان دهد.
سویه مو تحت مطالعه و بررسی نظام‌های بهداشتی کشورها و سازمان بهداشت جهانی است و هنوز درباره بیماری‌زایی، قدرت سرایت و قدرت کشندگی این ویروس هیچ مطالعه قابل استنادی انتشار نیافته است. این نوع ویروس در ۳۰ اوت ۲۰۲۱ (۵ روز پیش) در لیست سازمان بهداشت جهانی به عنوان سویه مورد توجه قرار گرفته است. رده بندی سازمان بهداشت جهانی درباره سویه‌های تازه کشف‌شده ویروس کرونا سه پله‌ای است و ارتقا در این رده بندی به معنای جدی بودن و تهدیدزا بودن بیشتر سویه مو خواهد بود. اما خوشبختانه تاکنون سویه مو تنها در رده «مورد توجه» سازمان بهداشت جهانی بوده و این به معنای روند بررسی و مطالعه سویه مو است.
برخی گزارش‌ها از برخی کشورهایی که سویه مو به آنها رخنه کرده حاکی است که این سویه می‌تواند واکسن‌گریز باشد و قابلیت دور زدن سیستم ایمنی بدن را دارد. برای مثال در یک خانه سالمندان در بلژیک هفت نفر از سالمندان که دو دوز واکسن دریافت کرده بودند پس از ابتلا به سویه مو کرونا فوت کرده‌اند و ۲۱ نفر دیگر از ساکنان و کارکنان این خانه سالمندان نیز در اثر ابتلا به سویه مو به نوع خفیف بیماری دچار شده‌اند.
این نشان می‌دهد سویه مو می‌تواند بالقوه تهدیدزا باشد؛ هر چند هنوز مطالعات و شواهد بیشتری درباره قضاوت در مورد قدرت سرایت و قدرت بیماری‌زایی و کشندگی این سویه ویروس لازم است و به طور قطعی نمی‌توان درباره آن اظهار نظر کرد.
سویه غالب کنونی در جهان سویه «دلتا»ست که شیوع آن ابتدا از هند آغاز شد و به فاصله‌ای اندک به سرتاسر جهان تسری پیدا کرد.
سویه دلتا در شرایطی همه‌گیر شد که حدود دو – سوم جمعیت برخی کشورهای توسعه‌یافته در اروپا و آمریکای شمالی و آسیا با واکسیناسیون همگانی بر ضد کرونا ایمن شده بودند اما شیوع سویه دلتا و ابتلای مجدد برخی واکسینه‌شده‌ها به بیماری نشان داد جهش‌های ژنتیکی ویروس کرونا می‌تواند چالشی عمده برای واکسن‌ها باشد. هر چند که واکسیناسیون همچنان یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد ایمنی در برابر ابتلای شدید به بیماری یا احتمال مرگ است.